Fiifensantich jier nei de befrijing fan Nederlân oan it ein fan de Twadde Wrâldoarloch feroaret noch hieltyd it tinken oer de striid foar frijheid dy't dêropfolgjend fierd waard yn wat doe noch Nederlânsk-Yndië hjitte. De feroarjende omgong mei dat ferline is ek werom te sjen yn Fryske romans dêr't Yndonesië in rol yn spilet. Yn in rige artikels op Sirkwy, foar de online Dei fan de Fryske letterkunde mei it tema 'Befrijing yn de Fryske literatuer', hat Jan Ybema ferskate romans dêroer tsjin it ljocht hâlden. De artikels geane oer:
- Peke Donia (1943) fan Nyckle Haisma
- It lekken oer de spegel (1995) fan Durk van der Ploeg
- Hwat west hat (1965) fan Riemer Riemersma
- De muorre (2001) fan Anders M. Rozendal
- As gong dêr in oar (2013) fan Leo Popma
- Op klompen troch de dessa (2014) fan Hylke Speerstra
-De koma-korrektor (2018), Baukje Zijlstra